Pilsinna

Malaysia sungah gaaltaai-te leh gambeel-asiau naupangte leh khangnote laitaan khatpeuh zoma saangkah ding ki phal lo hi. Pilsinna pen kipawlna tungtawn a sinna phualte ahi UNHCR panpihna leh amau kizopihte pan kizom thei beh hi. Peninsular Malaysia kiim tenga om pilsinna mun phualpite 150 bang UNHCR in thei pih a, ahih hangin pilsinna a phualte pan ahihkeileh makaite kisapnate pen UNHCR in panpihna pia cibang hi lo hi.

Nang tawh akinai pen a om thei nading pilsinna phualte na muh thei nadingin, hehpihna tawh gaaltaaite leh gambel-asiaulte in amau tawh kituak pilna siamna sin thei nading anuai-a siamsinna phualte na hawmsawn in. Pilsinna phualpte in saang sumte, thukhun tuamtuamte leh saang hong kik cianga a zui ding thukhun tuam ciat nei uh hi. Pilsinna phualte khempeuh in saang sap la lo uh hi. Hehpihna tawh pilsinna phualte ah saang sapte leh tawn ziate bang daan cih a zomin na kan thei hi. Sum le paai haaksatnate hangin ah, UNHCR in saang sapte tawh kisai panpihna pia zo lo hi.

Anuai-a kigual pilsinna phualte pen UNHCR theipih lamlaknate tungtawn pan ahi hi. Azenzen in nangmah in UNHCR theipihna a zong pilsinna mun na hi leh UNHCR in Malaysia sunga om pilsinna munte bang ci zop hiam cih na tel thei nading in hehpihna tawh anua-a kigual lamlaknate sim in.

Pre-primary/ Naupang Pilsinna Kipattung

Pre-primary ahihkeileh Naupang Pilsinna Kipattung icih in naupang kum 3 pan kum 6 ciang acingte hi. Primary pilsinna ding naupangte kiging khol ding hi.

Pre-primary pilsinna in naupang dangte leh saangsiate kikal kizopna bulphu a, kampau khantohna leh midang tawh kizop siamnate leh a kisam deuh ngaihsut siam khantohna leh thungaihsut siamnate a nei nading uh ahi hi. Naupangte kiim le paam nate leh laimal (alphabet) leh numbatte tawh kipantah hi.

Hehpihna tawh saangsapte leh tawndaante koi bang hiam cih thei nadingin pilsinna munte ah kikan thei hi. Sum leh paai haksatnate hangin ah, UNHCR in saangsapte tawh kisai panpihna pia zo lo hi. Anuai-a pilsinna phualte in pre-primary ahihkeileh naupang pilsinna kipattung gaaltaaite leh gambeel-asiaute ading a man khiam hi.

Abulpi/Pilna siamna Kipatna bullam

Primary pilsinna saang pen naupang kum 6 pan kum 13 ciang ading hi. Hih in lai sim, lai gelh leh nambat tuat daante hilh hi. Hih in zong thei dinga a kilawm thu leh la khempeuh leh mimal khantohna, secondary pilsinna leh a omlai mabaan naupangte kigin kholhnate vaaihawm sak hi. A zawh siang nading kum guk bang kaai hi.

Hehpihna tawh saangsapte leh tawndaante koi bang hiam cih thei nadingin pilsinna munte ah kikan thei hi. Sum le paai haksatnate hangin ah, UNHCR in ah, UNHCR in saangsapte tawh kisai panpihna pia zo lo hi. Anuai-a pilsinna phualte in pre-primary ahihkeileh naupang pilsinna kipattung gaaltaaite leh gambeel-asiaute ading a man khiam hi.

Secondary Pilsinna

Secondary pilsinna saang pen naupang kum 14 pan a tungsiah ading hi. Primary pilsinna zui-in naupangte manphatah khantoh nading leh primary pilsinna ah hamphat pih in lai gelhna leh nambat tuat siamnate ngah nading ahi hi. Secondary pilsinna ah, naupangte tungah a kihilh lai thupite hangin amaute in a thuhzaw thu theina ngah na ding hi.

Hehpihna tawh saangsapte leh tawndaante koi bang hiam cih thei nadingin pilsinna munte ah kikan thei hi. Sum le paai haaksatnate hangin ah, UNHCR in saangsapte tawh kisai panpihna pia zo lo hi. A nuai-a theihna ding sin-na phualpite’n a thupi nihna pilna siamna pen galtaigambelte leh gambel-asiaulaite tung ah ngagsak thei uh hi.

Asangzaw/ Secondary-tunga/Tertiary Pilsinna

Asangzaw pilsinna pen secondary-tunga zong kici in, level thumna ahihkeileh tertiary pilsinna kici in secondary pilsinna zawh khit cianga a kizoptona hi pah hi. Hih mun pen theihna ding sinna hih ngeina dan hi in zong teel thei hi a, saang naupangte’n amau aituamin a sinnop deuhlaite sin thei in saang tawh kisai lukhuneelkai ngahna leh amau siamdeuhna lampite teel in zui thei nading uh ahi hi.

Malaysia ah, gaaltaaite leh gambeel-asiaute in mipi kahthei nading college leh a thupi thumna (tertiary) institutions te ah kahthei lo uh hi. Gaaltaai khangnote pawlkhat bek in secondary-tunga leh a sangzaw pilsinna ahi college-te leh university-te’ geelsaknate ah saang kahtheihna ding ngah bek uh hi. Private college-te leh university-te in saangsap tampi la hima leh khatvevei ciang saangkah panpihna (schorships) leh sum piaknate gaaltaaite adingin khiam sak uh hi. UNHCR in Brickfiels Asia College (BAC) Pilsin Kipawlna Make It Right Movement-te ahi amau sepkhoppih dingte tawh thupi thumna (tertiary) phuhkhiatnate nei khin uh hi. ABC pan sinnopna mabaan thu le late leh lampi hoih tuamtuamte ngah nading in Make It Right Movement en in.

Malaysia pualam pan a kiphutkhia pilsinna pawlkhat in leitung mun tuamtuam a om gaaltaaite a dingin saangsap panpihna pia in, khat veivei saangsap panpihna agualzote ding a kiphutkhia pilsinna gam ah zinpih leh pilsin thei nading panpihna vaaihawm sak thei uh hi. Saangsap panpihna thu le late thei nadingin hehpihna tawh Gaaltaaite ading Scholarship Opportunities en in, tua ciang hih Malaysia ah gaaltaaite ading saangsap panpihnate zong in.

UNHCR in zong pilsin hamphat theid nadingte khanto pih nading naakpi takin hanciam a, a sangzaw pilsinna ngah in set tawh kisai maitang kimutuah leh online pan pilsin nading daante hanciam uh hi. Hih in a gamla a om saangnaupangte ahihkeileh pilsinna a sangzaw saang akah zolote adingin a saang pen mun university-te tawh kizop theina pia hi. 2010 a kipan, gaaltaai siamsinte 25,000 bang gam 23 pan pilsin nading hun zeekna dohsaangte ahi siamsinna (Coursera) ah va kihel thei uh hi. Leitunga gaaltaaite khempeuh koi bangin Siamsinna ah zom thei ding cih theinopna a om leh Siamsinna (Coursera) Mabannei ah en in.