ယဲကပ်ခိုဝ်ဝေဒ်-၁၉
ယဲခိုဝ်ရိုဝ်ဏာဝါယ်ရာတ်သ် (ခိုဝ်ဝေဒ်-၁၉) ဝွံ ဒှ်ယဲမကၠောံထၞာန် သ္ပဏာကဵု စၟယဲခိုဝ်ရိုဝ်ဏာဝါယ်ရာတ်သ် မဂၠာဲဆဵုလဝ်တၟိမွဲရ။
မၞိဟ်တံဗွဲမဂၠိုင် ညးယဲခိုဝ်ဝေဒ်-၁၉ ကၠောံလဝ်တုဲ ကြက်ဒးဆဵုဂဗကဵု ပရေင်ဍောင်ၜိုတ်အိုတ်ဇိုင်တဲ နကဵု ယဲယီုဝါတ် ၜိုတ်ဓမ္မတာတုဲ သီုကဵုပရေင်လွဳလွတ်တၟေင် ဟွံဒးနွံပၟိက်မွဲသာ် ယဲကလေင်ဗၠးအာရ။ မၞိဟ်အယုက်ဇၞော်တံ ကေုာံ ညးမလွဳဒၟံင်ယဲဂမၠိုင် မပ္တံ ယဲမဆေင်စပ်ကဵုဂြိုဟ်၊ ဆီကတေင်ဂမၠိုင်၊ ယဲကၞံဍာတ်ဂမၠိုင်၊ ယဲယီုဝါတ်ဂမၠိုင် ကေုာံ ယဲရိုဟ်(ခါန်ဇြာ)တံဂှ် ဗီုပြင် ပဵုတုဲယဲက္ဍင်ဂၠိုင်တိုန် ဒှ်မာန်ရ။
လ္တူပရူပရာ စၟယဲဝါတ်ရာတ်သ် ခိုဝ်ဝေဒ်- ၁၉ ဝွံ ဗီုစၟယဲပြးထၞာန်ကီု ဗီုဂွံဖအောန်ဖျေံ ပရေင်ကၠောံထၞာန်ကီု နဲကဲစဵုဒၞာခိုဟ်အိုတ်တံဂှ် ကဵုသတိမဒှ်ရ။ နူကဵုပရေင်ယဲကၠောံထၞာန်ဂှ် စဵုဒၞာဇကုဇကု ကေုာံ စဵုဒၞာညးဂမၠိုင်တုဲ ကြာတ်တဲဇကုဇကု မွဲနှေံမွဲနှေံ ဟွံသေင်မ္ဂး သုင်စောဲဍာ်ဂဥုဲကြာတ်တဲ မကၠောန်လဝ်ကဵုအရက်တုဲ လ္ပရပ်လုက်မုက်ဇကုဇကုညိ။
စၟယဲဝါတ်ရာတ်သ် ခိုဝ်ဝေဒ်-၁၉ ဝွံ ဍာ်ထၞဟ်ခတ်ခတ်နူပါင်၊ ဟွံသေင်မ္ဂး အ္ခိင်မၞိဟ်ယဲကၠောံလဝ်တုဲတုဲ ခ္ဍက် ဟွံသေင် ခအှ်မ္ဂး အရာထၞဟ်တိတ်ကၠုင်နူမုဟ်တုဲ ယဲပြးဇးအာရ။ ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ဇကုလေဝ် နဲကဲဒ္ဂေတ်ပဋိပတ်ယျီုတံဂှ် (ဥပမာ ခ္ဍက်မ္ဂး ဒၞာလဝ်ကဵုတင်တဲ) ဒးကၠောန်သ္ပဗက်အာဂှ် ကိစ္စဇၞော်လောန်ရ။
တင်နင်တံမူလ WHO
ပရေင်စဵုဒၞာ
သွက်သ္ဂောံစဵုဒၞာယဲကၠောံထၞာန် ကေုာံ သွက်သ္ဂောံဖအောန်ဖျေံ ပရေင်ကၠောံထၞာန် ယဲကပ်ခိုဝ်ဝေဒ်-၁၉ နူမၞိဟ်မွဲကဵုမွဲဂှ် အတိုင်တင်စၞောန်ထ္ၜး သၟဝ်တေံဂမၠိုင်ဝွံ ကၠောန်သ္ပဗက်အာညိ။
- ကြာတ်တဲဇကုဇကု မွဲနှေံမွဲနှေံ နကဵုဗံင်ကလောံ(သာပ်ပြာ) ကေုာံ ဍာ် ဟွံသေင်မ္ဂး သ္အးဇ္ၚးကြာတ်တဲဇကုဇကု နကဵုဍာ်ဂဥုဲကြာတ်တဲ မကၠောန်လဝ်ကဵုအရက်သုရာ အိုတ်ညိ။
- အကြာဇကုကဵု မၞိဟ်မခ္ဍက်ဒၟံင်၊ မၞိဟ်မခအှ်ဒၟံင်ဂမၠိုင်တံဂှ် အောန်အိုတ် ခရာဇမ္ၚောဲ ၁ မိတ်ထာ မင်မွဲထိင်ဒဝ်အိုတ်ညိ။
- ပွမရပ်လုက်မုက်ဇကုဂှ် ဝေင်ပဲါအိုတ်ညိ။
- အ္ခိင်ရဇကုခ္ဍက် ဟွံသေင် ခအှ်မ္ဂး ကၟာတ်ဂၠောပ်လဝ် မုက်ဇကု ကေုာံ မုဟ်ဇကုအိုတ်ညိ။
- ယဝ်ရဇကုမံင်စဟွံမိပ်မ္ဂး မံင်ပ္ဍဲသ္ၚိအိုတ်ညိ။
- နူကဵုပွမသုင်ၜံက် ကေုာံ ပရေင်ချဳဒရာင် တၞဟ်တၞဟ်ဂမၠိုင် အရာမသ္ပကဵု ဂြိုဟ်ကသအ်ဇကု ဍိုန်လျမာန်တံဂှ် ဝေင်ပဲါတုဲ လ္ပကၠောန်သ္ပ၊ စဵုဒၞာဇကုဇကုအိုတ်ညိ။
- ပ္ကတ်ပ္ကေင်ဒ္ဂေတ်ဗက် ပရေင်ဇမ္ၚောဲခြာ နူခန္ဓကာယ စပ်ကဵုဝေင်ပဲါ ပွမကွာ်တရဴပၟိက်ကိစ္စဟွံဇၞော် ကေုာံ နူကဵုဂကောံမၞိဟ်ဂအုံဂၠိုင်ဂၠိုင်တံဂှ် မံင်သ္ၚောဲသ္ၚောဲအိုတ်ညိ။
တင်နင်တံမူလ WHO
သက္ချန်ယဲဂမၠိင်
ယဲကပ်ခိုဝ်ဝေဒ်-၁၉ ဝွံ ကၠောံထၞာန်အာကဵု မၞိဟ်တၞဟ်ခြာဂမၠိုင် နကဵုဗီုပြင်နဲကဲတၞဟ်ခြာဂမၠိုင်ရ။ မၞိဟ်ယဲကၠောံလဝ် ဗွဲမဂၠိုင်ဂှ် ဇၞော်သၠုဲပ္တိတ်ဏာကဵု ယဲၜိုတ်ဓမ္မတာဒှ်တုဲ သီုကဵုဟွံဒးတိက်မံင် ပ္ဍဲရုင်ဂဥုဲမွဲသာ် ယဲဗၠးအာရ။
သက္ချန်ယဲမပြာကတ်ဂၠိုင်အိုတ်
- ဇွဟ်တိုန်
- ခ္ဍက်ကှ်ကှ်
- ပရေင်ဍောင်ၜိုတ်
သက္ချန်ယဲမပြာကတ်အောန်ဂမၠိုင်
- နှော် ကေုာံ ဂိသကေဝ်
- ကံဂိ
- ဂၞဴအာ
- မတ်ဂိ၊ မတ်ဍာဲ၊ ဂတပ်မတ်ဂိုဟ်ဍာဲတိုန်
- က္ဍိုပ်ဂိ
- ဟွံဂွံသၟူ ဟွံသေင်မ္ဂး ရှ်သာဟွံမွဲ
- စၞာံဇကုခ္ဍတ်ဍာဲတိုန်၊ ပ္ဍဲတၞောင်လပှော်တဲ ဟွံသေင် လပှော်ဇိုင် အရံင်ဖျိုဟ်တိုန်
သက်သန်ယဲသ္ကာတ်မြဟ်
- ယီုဝါတ် ဟွံသေင် ယဝီုဂၠေံ
- သြိုဟ်ဂိသ္ကေဝ် ဟွံသေင် သြိုဟ်ပေင်သိုတ်
- ဟီုအရေဝ်ဟွံမာန် ဟွံသေင် ချဳဒရာင်ဟွံမာန်
ယဝ်ရဇကု သက္ချန်ယဲသ္ကာတ်မြဟ် နွံမံင်မ္ဂး လွာဲဂှ် အာရုင်ဂဥုဲ ဆဵုကဵုအ္စာဂဥုဲညိ။ ကၠာဟွံဂွံအာရုင်ဂဥုဲ ဟွံသေင် ကၠာဟွံဂွံဆဵုကဵု အ္စာဂဥုဲဇကုဏီမ္ဂး လၟိုန်ကာလ ဆက်စၠောံကော်ဏာဖုင်ကၠာညိ။
မၞိဟ်ညးမၞုံကဵုသက္ချန်ယဲညိညတံဂှ် ဟွံသေင်သာ်ဂှ်မ္ဂး ညးတံထတ်ယိုတ်မံင်ရဏောင်ဒှ်မ္ဂး ထေက်ကဵုမင်မွဲ လွဳလွတ်ယဲပ္ဍဲသ္ၚိရ။
နူကဵုမၞိဟ်မွဲမွဲ စၟယဲဝါတ်ရာတ်သ်ကၠောံလဝ်တုဲ ဗွဲဓမ္မတာမ္ဂး ၅-၆ တ္ၚဲတုဲမှ သက္ချန်ယဲထ္ၜးကဵုရ ဆ္ဂး ဗီုလဵုဒှ်ဒှ် စဵုကဵုစိုပ် ၁၄ တ္ၚဲလေဝ်ဒှ်မာန်ရ။
တင်နင်တံမူလ WHO
ဇကုဂှ် ဒှ်မံင်ယဲခိုဝ်ဝေဒ်-19 လက္ချန်အပံင် ဖတ်သထေပ်ဟာ တုဲမံင်တန်တဴဒၟံင်ပ္ဍဲသ္ၚိရဟာ။
- နူမၞိဟ်ပ္ဍဲကၟိန်သ္ၚိဇကုဂမၠိုင်ဂှ် မံင်ပ္ဍဲဗ္ဒမ်မတၞဟ်ခြာညိ။ ယဝ်ရဗ္ဒမ်ဂှ် သ္ၚိဍာ်ဍေံအပိုင်နွံမ္ဂး ပဵုတုဲခိုဟ်ရ။
- သွက်လက္ချန်ယဲဂမၠိုင် ဇၟာပ်ဇၟာပ်တ္ၚဲ မင်မွဲရံင်စံင် ဇကုဇကုညိ။ ယဝ်ရသက္ချန်ယဲဇကု ပဵုတုဲပရေံတိုန်မ္ဂး (ယီုဝါက္တဵုဒှ်တိုန်၊ ဇွဟ်တိုန်သ္ကာတ်မြဟ်တိုန်) ကော်ဏာဖုင် နကဵုမဂၞန် 999 ညိ။
- ယဝ်ရဇကုဒးသုင်စောဲ သ္ၚိဍာ်မွဲစွံကဵုကၟိန်သ္ၚိဇကုမ္ဂး လက်ကရဴနူစကာတုဲမ္ဂး သ္ၚိဍာ်ဂှ်ကဵုဂွံသ္အးဇ္ၚး၊ ခစတ်ကဵုဍာ်ဂဥုဲဂစိုတ်စၟယဲညိဂှ် ကဵုချိုတ်ပၠိုတ်ညိ။
- မွဲနှေံမွဲနှေံ ကြာတ်တဲဇကု ကဵုဍာ်၊ ဗံင်ကလောံ ဟွံသေင်မ္ဂး စကာဍာ်ဂဥုဲကြာတ်တဲညိ။
- စုတ်ယာတ်ကၟာတ်ပါင်တုဲ နူကဵုကရောံမၞိဟ်ကၟိန်သ္ၚိဇကုဂမၠိုင်ဂှ် ခရာဇမ္ၚောဲ 2 မိထာ ဒးမင်မွဲမံင်တန်တဴရောင်။
တင်နင်တံမူလ နူဌာနဝန်ဇၞော်ပရေင်ထတ်ယိုတ် ကၟိန်ဍုင်မလေဝ်ယှာ (Ministry of Health Malaysia)
ပရေင်ထပက်ဂဥုဲစဵုဒၞာ
ယဲကပ်ခိုဝ်ဝေဒ်-၁၉ ဝွံ ထ္ၜးလဝ်ပိုဲတံသီုဖအိုတ်ဂှ် နဒဒှ်သ္ဇိုင်ဂကောံမၞိဟ်ဂၠးကဝ် မွဲဂကောံဒှ်တုဲ ယဝ်ရဇၟာပ်ဇၟာပ်မၞိဟ် ပါလုပ်တုဲစဵုဒၞာကဵုမ္ဂး ဗၠးဘဲအန္တရာဲမာန်ဟေင်ရ။ ပၞောဝ်ကဵုနဲကဲဂမၠိုင်ဂှ် ဂဥုဲစဵုဒၞာဏံဝွံ ဒှ်နဲကဲရီုဗင်ကဵု သွက်သ္ဂောံထိင်ဒဝ် ယဲကပ်ဂၠးကဝ်မွဲမာန်ရ။ အတိုင်ဟိုတ်ဖဵု ယဲကပ်ခိုဝ်ဝေဒ်-၁၉ မကၠောံထၞာန်ဒၟံင်ဂှ် နူကဵုတင်ဝါတ်ဂါတ်၊ တင်ယှုက်ထုဲ မသ္ကာတ်မြဟ်ဂမၠိုင် သွက်သ္ဂောံစဵုဒၞာဇကုဇကု ကေုာံ မၞိဟ်ဇကုဆာန်မွဲမွဲဂှ် ဂဥုဲစဵုဒၞာဏံဝွံ ဂီုကၠီုကဵုဂွံမာန်ရ။
မၞိဟ်ဗျုထဴ ကေုာံ ပူဂဵုညးမၞုံဒၟံင် ပ္ဍဲအကာဲအရာယဲဂမၠိုင်ဂှ် မပ္တံ ယဲဆီတိုန်၊ ယဲကၞံဍာတ်၊ ယဲကသအ်တံဂှ် ဟိုတ်နူယဲကပ်ခိုဝ်ဝေဒ်-၁၉ တုဲ ဗွဲတၟေင် ဒှ်မံင်အန္တရာဲဟွံဂီုကၠီု စပ်ကဵုတင်ဝါတ်ဂါတ်၊ တင်ယှုက်ထုဲ မသ္ကာတ်မြဟ်ရ။ ဟိုတ်ဒှ်သာ်ဂှ်ရ ဇၟာပ်ဇၟာပ်မၞိဟ် ညံင်သ္ဂောံထပက်ဂဥုဲစဵုဒၞာဂှ် ဗွဲမဇြိုဟ်နက် မိက်သ္ဂောံဗ္တိုက်ဖအောဝ် ကဵုဏာဇြဟတ်ရ။
အမိင်ထိင်ဒဝ် ပရေင်ချဳဒရာင်အကၠုင် (MCO)
ပ္ဍဲဂိတု ဂျေန် ၂၀၂၁ ဂှ် အလဵုအသဳကၟိန်ဍုင်မလေဝ်ယှာ လလောင်တြးပ္တိတ်လဝ် အစဳဇန်ကလေင်ပလေဝ်ပလောတ်ကၟိန်ဍုင် (the National Recovery Plan) သ္ကုတ်ပန်ဂှ် ကြက်ကၠောန်သ္ပအာဏောင်။ ဒုင်သ္ဇိုင်ကဵုသက္ချန်စၞောန်ထ္ၜးပ္တိတ်လဝ်ဂမၠိုင်တုဲ အစဳဇန်ကလေင်ပလေဝ်ပလောတ်ကၟိန်ဍုင် (the National Recovery Plan) နွံပိသ္ကုတ်ရ။
- လၟိဟ်ယဲကပ်ခိုဝ်ဝေဒ်-19 ကၠောန်ထၞာန် အရိုဟ်ရိုဟ်တ္ၚဲ
- လၟိဟ်ခါတ်မၞိဟ်ယဲ ပ္ဍဲကဵုခါတ်ဌာနလွဳယဲပၟိက်ဇၞော် (ICU)
- လၟိဟ်ဖါသာန်ထုက် မၞိဟ်ထပက်လဝ်ဂဥုဲစဵုဒၞာ
တၞဟ်နသ္ဂောံဖအောန်ဖျေံ ပရေင်ကၠောံထၞာန် ယဲကပ်ခိုဝ်ဝေဒ်-19 မသၠုင်တိုန်မံင်တံဂှ် သ္ပဂုဏ်တုဲ မင်မွဲဒ္ဂေတ်ဗက်အာ စေဝ်ပၞောန်ဥပဒေ SOPs အလဵုအသဳကၟိန်ဍုင်မလေဝ်ယှာညိ။